Ηλεκτρονικό εμπόριο: όταν αγοράζετε παιχνίδια, βιβλία, βίντεο ή μουσική στο διαδίκτυο, αναζητήστε τις καταχρηστικές ρήτρες, προειδοποιεί η ΕΕ

H Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε πριν από λίγο καιρό  τα αποτελέσματα ενός ελέγχου σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με τους δικτυακούς τόπους που πωλούν ηλεκτρονικά παιχνίδια, βιβλία, βίντεο και μουσική τα οποία μπορούν να μεταφορτωθούν σε ηλεκτρονικό υπολογιστή ή σε κινητή ηλεκτρονική συσκευή. Από τον έλεγχο καταδεικνύεται ότι το 75% των εν λόγω δικτυακών τόπων δεν φαίνεται να πληρούν τους κανόνες περί προστασίας των καταναλωτών. Το γεγονός αυτό είναι ακόμη πιο ανησυχητικό όταν τα προϊόντα απευθύνονται σε ευάλωτους καταναλωτές, π.χ. στα παιδιά. Οι χρήστες υποχρεούνται να περάσουν μέσα από τον λαβύρινθο των όρων της σύμβασης, να προσδιορίσουν το ποσό που θα πρέπει εν τέλει να πληρώσουν, ενώ τα παιδιά δελεάζονται συχνά να αγοράσουν προϊόντα που σχετίζονται με υποτιθέμενα δωρεάν παιχνίδια. Σε περίπτωση προβλήματος, η πρόσβαση στην εξυπηρέτηση μετά την πώληση είναι συχνά δύσκολη, αφού δεν υπάρχει σχετική πληροφόρηση στους περισσότερους από το ένα τρίτο των δικτυακών τόπων. Οι εθνικές αρχές επιβολής της νομοθεσίας θα έλθουν σε επαφή με τις ενδιαφερόμενες εταιρείες για να τους δοθεί η δυνατότητα να διευκρινίσουν τη θέση τους ή να διορθώσουν τον δικτυακό τόπο τους.

Ο αρμόδιος για θέματα υγείας και πολιτικής των καταναλωτών επίτροπος, κ. Tonio Borg, δήλωσε: «Τα παιδιά έχουν ολοένα και μεγαλύτερη οικειότητα με την τεχνολογία· από νεαρή ηλικία γνωρίζουν πώς να τηλεφορτώσουν παιχνίδια. Ωστόσο, μόλις αποκτήσουν εξάρτηση από το παίξιμο ενός συγκεκριμένου προϊόντος, είναι δύσκολο να σταματήσουν. Οι γονείς θα πρέπει να προσέχουν, αφού το παίξιμο των μισών από τα τηλεφορτώσιμα αυτά παιχνίδια διαφημίζεται μεν ως «δωρεάν», αλλά μπορεί να καταλήξουν σύντομα να πληρώνουν μεγάλα ποσά για εικονικά στοιχεία που απαιτούνται στην εξέλιξη του παιχνιδιού. Γενικά, τα αποτελέσματα του ελέγχου της ΕΕ που δημοσιεύονται σήμερα δείχνουν ότι οι περισσότεροι από τους ελεγχθέντες δικτυακούς τόπους δεν παρέχουν εύκολη πρόσβαση στους βασικούς συμβατικούς όρους. Κατά τους προσεχείς μήνες οι εθνικές αρχές θα εργαστούν για να διορθώσουν την κατάσταση των εν λόγω δικτυακών τόπων».

Αποτελέσματα

Οι εθνικές αρχές 26 κρατών μελών1 καθώς και η Νορβηγία και η Ισλανδία έλεγξαν συνολικά 333 δικτυακούς τόπους, συμπεριλαμβανομένων 159 που πωλούν παιχνίδια σε απευθείας ηλεκτρονική σύνδεση (on-line). Οι αρχές αυτές επισήμαναν το 76% όλων των δικτυακών τόπων (254) για περαιτέρω έρευνα, δεδομένου ότι είχαν αμφιβολίες ως προς τη συμμόρφωση των δικτυακών τόπων με τη νομοθεσία της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών, ιδίως τους κανόνες που διέπουν τη διαφήμιση και τη βασική πληροφόρηση σχετικά με το κόστος και τα χαρακτηριστικά του ψηφιακού περιεχομένου το οποίο επιτρέπει στους καταναλωτές να κάνουν συνειδητές επιλογές2. Από τους 55 δικτυακούς τόπους που πωλούν ηλεκτρονικά παιχνίδια για παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών οι οποίοι ελέγχθηκαν, το 71% (39) φαίνεται ότι δεν συμμορφώνονται προς τη νομοθεσία της ΕΕ.

Τα κύρια προβλήματα είναι:

• οι καταχρηστικές ρήτρες: οι όροι της σύμβασης πρέπει να αναφέρονται με σαφήνεια και να μην είναι καταχρηστικοί. Συνολικά 230 δικτυακοί τόποι (το 69%) περιείχαν ρήτρες που θεωρούνται καταχρηστικές, π.χ. i) ο έμπορος δεν έχει υποχρέωση αποζημίωσης σε περίπτωση που η τηλεφόρτωση προξενήσει ζημία στον εξοπλισμό του καταναλωτή, ii) οι καταναλωτές εμποδίζονται να ασκήσουν το δικαίωμά τους να προσφύγουν σε νομικά ή άλλα μέσα έννομης προστασίας ή συναντούν δυσκολίες κατά την άσκησή του, ή iii) στερούνται του δικαιώματος να λάβουν ένα νέο προϊόν ή να αξιώσουν την επιστροφή του αντιτίμου αν το τηλεφορτωθέν προϊόν δεν λειτουργεί.
• το δικαίωμα υπαναχώρησης: λόγω της φύσης της τηλεφόρτωσης, ο καταναλωτής χάνει το δικαίωμα υπαναχώρησης από τη σύμβαση όταν η τηλεφόρτωση αρχίζει με τη συναίνεση του καταναλωτή (με άλλα λόγια, το τηλεφορτωθέν προϊόν δεν μπορεί να επιστραφεί)· ωστόσο, οι έμποροι οφείλουν να πληροφορούν εν προκειμένω τους καταναλωτές πριν από την αγορά του προϊόντος. 141 δικτυακοί τόποι (το 42% των δικτυακών τόπων που ελέγχθηκαν) δεν παρείχαν αυτή την πληροφόρηση.
• η απουσία πληροφόρησης σχετικά με την ταυτότητα και τη διεύθυνση του εμπόρου: οι έμποροι υποχρεούνται να αναγράφουν την ταυτότητά τους, τη γεωγραφική και την ηλεκτρονική διεύθυνσή τους στον δικτυακό τόπο τους, ώστε να μπορούν οι καταναλωτές να επικοινωνήσουν μ’ αυτούς, αν χρειαστεί. 121 δικτυακοί τόποι (το 36%) δεν ανέγραφαν τις εν λόγω βασικές πληροφορίες.

Επιπλέον του ελέγχου, η Επιτροπή ανέθεσε τη διενέργεια συμπληρωματικής μελέτης, με την οποία διαπιστώθηκαν τα ακόλουθα:

• δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με γεωγραφικούς περιορισμούς: οι καταναλωτές ενδέχεται να μην είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν το τηλεφορτωνόμενο ψηφιακό περιεχόμενο σε χώρα διαφορετική από εκείνη του τόπου κατοικίας τους και θα πρέπει να ενημερώνονται από τους εμπόρους σχετικά με αυτό. Το 73% όλων των ελεγχθέντων δικτυακών τόπων δεν παρείχαν καμία τέτοια πληροφόρηση. Όταν οι εν λόγω πληροφορίες παρέχονταν, συχνά περιλαμβάνονταν μόνο στους γενικούς όρους και προϋποθέσεις και, επομένως, ήταν δύσκολο να βρεθούν·
• τα παιχνίδια που διαφημίζονται ως «δωρεάν» απαιτούν συχνά κάποια πληρωμή σε μεταγενέστερο στάδιο: σχεδόν 9 στους 10 δικτυακούς τόπους δεν ενημέρωναν εκ των προτέρων τους χρήστες σχετικά με τις προσθήκες ή τις αγορές πρόσθετων συνοδευτικών προγραμμάτων κατά τη διάρκεια του παιξίματος του παιχνιδιού, οι οποίες απαιτούσαν κάποια πληρωμή· μολονότι οι πληροφορίες αυτές περιλαμβάνονται συχνά στους όρους της σύμβασης, δεν υπάρχει καμία σαφής ένδειξη σχετικά με τις τιμές.

Ιστορικό

Ο «έλεγχος» είναι ένας έλεγχος σε επίπεδο ΕΕ των δικτυακών τόπων, με σκοπό τον εντοπισμό παραβάσεων του δικαίου του καταναλωτή και, στη συνέχεια, τη διασφάλιση της εφαρμογής του. Ο έλεγχος συντονίζεται από την Επιτροπή και διενεργείται ταυτόχρονα από τις εθνικές αρχές επιβολής της νομοθεσίας. Ο έλεγχος του ψηφιακού περιεχομένου διενεργήθηκε τον Ιούνιο του 2012. Πρόκειται για τον έκτο έλεγχο από το 20074.

Όλο και μεγαλύτερο ποσοστό των ευρωπαίων πολιτών αγοράζει ψηφιακό περιεχόμενο: κατά μέσο όρο, το 79% των ευρωπαίων καταναλωτών έκαναν χρήση μουσικών υπηρεσιών on-line και το 60% παιχνιδιών on-line κατά τους τελευταίους 12 μήνες. Σύμφωνα με πηγές του τομέα5, ο όγκος των συναλλαγών τηλεφόρτωσης μουσικής στην ΕΕ ανήλθε σε 677 εκατ. ευρώ το 2010. Εκτιμάται ότι οι καταναλωτές στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ισπανία, στις Κάτω Χώρες και στο Βέλγιο δαπάνησαν 16,5 δισ. ευρώ για παιχνίδια on-line το 2011. Τα παιχνίδια που απευθύνονται στα παιδιά και των οποίων το παίξιμο διαφημίζεται ως «δωρεάν» αντιπροσωπεύουν ένα όλο και μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς παιχνιδιών της ΕΕ (το 50% όλων των παιχνιδιών κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών).

Τι θα ακολουθήσει;

Οι εθνικές αρχές έχουν ήδη αρχίσει να επικοινωνούν με τις εταιρείες και να τους ζητούν να παράσχουν διευκρινίσεις ή να προβούν σε διορθώσεις στους δικτυακούς τόπους τους. Αν δεν το πράξουν, ενδέχεται να ληφθούν νομικά μέτρα με αποτέλεσμα την επιβολή προστίμων ή ακόμη και το κλείσιμο δικτυακών τόπων. Οι εθνικές αρχές επιβολής της νομοθεσίας θα υποβάλουν σχετική έκθεση στην Επιτροπή έως το φθινόπωρο του 2013. Η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση σχετικά με τα αποτελέσματα.